Erywań czyli Matenadaran Wschodu

Armenia

Stolica Armenii to miasto na styku Europy i Azji – zarazem wielki tygiel i miasto pełne energii  ale także miejsce pełne kontrastów – paryskie kawiarnie i bary z szaszłykami, moskwicze i wołgi oraz super nowoczesne samochody z Europy Zachodniej, bazary z orientalną magią oraz wielkie centra handlowe.

Na Erywań warto przeznaczyć co najmniej 1 dzień. Ze względu na małe odległości może być to również miejsce wypadowe do odwiedzenia atrakcji w całym kraju.

Co warto zobaczyć w Erywaniu ? Poniżej największe atrakcje Erywania

1. Matenadaran

Święte miejsce dla Ormian – tutaj przechowują swój największy skarb czyli  stare manuskrypty –  księgi różnego rodzaju, bogato  ilustrowane, ręcznie pisane przez mnichów w skryptoriach w klasztorach ormiańskich.

Muzeum jest trochę w starym stylu – za szklanymi gablotami umieszczone są stare księgi, panie bacznie pilnujące odwiedzających, nieraz trudno się przecisnąć, aby obejrzeć dokładnie eksponat ale wychodząc z muzeum ma się wrażenie, iż było się w miejscu wyjątkowym – około 23 tysiące manuskryptów (tylko niewielka część jest pokazywana) a najstarsze pochodzące z V w. – historia Ormian zapisana na tysiącach stron.

Obecny budynek Muzeum pochodzi z lat 50-tych XX wieku i do budynku przylegają magazyny wydrążone w skałach, aby w ten sposób zabezpieczyć zbiory przed atakiem atomowym. Przed Muzeum znajduje się ogromny pomnik Mesropa Masztoca – twórcy alfabetu ormiańskiego wzorowanego na alfabecie greckim i pahlawi, którym Ormianie mogli się posługiwać w czasach istnienia ZSRR (w pozostałych republikach obowiązywała cyrylica).

Dla Ormian manuskrypty były i są symbolem, który ich jednoczył w czasach najazdów Persów czy Turków – znakiem rozpoznawalnym dla rozproszonych po całym w świecie i żyjących w diasporach.

Matenadaran jest czynny codziennie z wyjątkiem niedziel i poniedziałków – wejście kosztuje 1500 AMD, dzieci/studenci 200/300 AMD, pozwolenie na robienie zdjęć 2500 AMD.

2. Kaskady

Kaskady to połączenie muzeum z punktem widokowym – z górnego tarasu z Iglicą 50-lecia roztacza się widok na Erywań i na świętą dla Ormian górę Ararat.

W środku kompleksu znajduje się Muzeum Sztuki Nowoczesnej  Cafesjiana – ufundowane przez ormiańskiego milionera ze Stanów Zjednoczonych. Jednak najciekawsze rzeźby są usytuowane w parku przylegającym do kaskad – tam można zobaczyć m.in. rzeźby Botero (Kot czy Wojownik Rzymski).

W upalne, letnie dni trudno wdrapać się na szczyt Kaskad i pokonać różnice  450 m, ale ze względu na swoje usytuowanie i widoki z góry jest to punkt obowiązkowy w czasie zwiedzania Erywania.

3. Plac Republiki

Plac Republiki to serce Erywania – przypominający z góry tradycyjny ormiański dywan i z najważniejszymi dla Armenii budynkami (MSZ, siedziba rządu, muzea) wzniesionymi tak jak większość budynków w Erywaniu z wulkanicznego, różowego czy ciemnoczerwonego tufu (kamień wulkaniczny).

W ciągu dnia warto odwiedzić położone przy Placu Muzeum Historii Armenii (zamknięte poniedziałki, wejście 2000 AMD) – gdzie można zobaczyć chaczkary (kamienne krzyże) oraz … najstarsze buty na świecie. Natomiast wieczorem należy przyjść tutaj na organizowany przy fontannach pokaz „światło i dźwięk”.

4. Cicernakaberd

W języku ormiańskim oznacza „Twierdzę Jaskółki” i jest to pomnik poświęcony pamięci ofiar ludobójstwa Ormian w 1915 roku. Przypomina trochę inne miejsce – Yad Vashem w Jerozolimie.

Składa się z obelisku o wysokości 44 metrów, 12 pochylonych słupów otaczających kręgiem wieczny ogień, ściany pamięci z nazwami miejscowości, z których pochodziły ofiary ludobójstwa, alei z drzewami upamiętniającymi ofiary zbrodni oraz z  muzeum wbudowanego w zbocze wzgórza. Muzeum upamiętnia pamięć około miliona zamordowanych osób.

Miejsce to jest obowiązkowe dla Ormian z diaspory odwiedzających swoja ojczyznę. Często można  zaobserwować ludzi, którzy widać, iż przeżywają pobyt w tym miejscu – być może są to rodziny, które straciły bliskich w czasie ludobójstwa. 

5. Błękitny Meczet oraz Katedra Św. Grzegorza Oświeciciela

Jest to jedyny meczet znajdujący się w Erywaniu – jest to meczet szyicki w stylu irańskim. Charakterystyczna jest 20 metrowa kopuła i minaret, które są ozdobione turkusową mozaiką. Meczet ten stanowi ze względu na architekturę przedsmak graniczącego z Armenią – Iranu.

Na drogach Armenii spotyka się całe kawalkady ciężarówek z Iranu oraz samochody irańskich turystów, w szczególności kobiet, które w europejskich strojach i bez chust mogą odetchnąć od rygorów obowiązujących w Iranie. Meczet wzniesiony w centrum Erywania potwierdza, iż w Armenii Ormianie i muzułmanie żyją w przyjacielskich relacjach.

Innym natomiast miejscem jest Katedra Św. Grzegorza Oświeciciela, która jest największym ormiańskim kościołem na świecie. To symbol, iż chrześcijaństwo w Armenii pomimo licznych najazdów i wojen przetrwało ponad 1700 lat – w 301 roku chrześcijaństwo w Armenii jako w pierwszym kraju na świecie stało się religią państwową. Nic dziwnego, iż w kościele tym przechowywane są relikwie św. Grzegorza Oświeciciela czyli założyciela kościoła ormiańskiego.

6. Katedra w Zwartnoc

Pomimo, iż katedra nie jest położona w Erywaniu, ale w miejscowości Zwartnoc to katedrę możemy odwiedzić będąc w drodze na lub z lotniska (w Zwartnoc znajduje się  port lotniczy Erywania). Miejsce to zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Bez względu na fakt, iż pochodząca z VII w. katedra to tylko ruiny i do tego częściowo zrekonstruowana, to i tak robi wrażenie, w szczególności zdobieniami i szczegółowymi detalami. Katedra to miejsce wyjątkowe dla Ormian –– pomimo licznych trzęsień ziemi nawiedzających ten rejon (prawie w całości zniszczona w trzęsieniu ziemi w X wieku) – kolumny i częściowo ściany zbudowane z kamienia wulkanicznego (tufu) zachowały się do dnia dzisiejszego i są świadectwem jak ważna religia jest dla mieszkańców tych ziem.

Informacje praktyczne

Waluta – 1 E=525 AMD (dram)

Przelot – najlepiej i najwygodniej z Warszawy do Erywania liniami „LOT”, chociaż ciekawe oferty  z przesiadką mogą mieć „Ukraine Intenational” czy „Aeroflot”

Noclegi – najlepiej wynająć mieszkanie lub pokój w pensjonacie np. apartament Tigran Petrosyan 39/5 (14.000 AMD za 1 nocleg za 2 osoby)

Transport – taksówka z lotniska do centrum Erywania kosztuje  3000 AMD; ogólnie po mieście  najlepiej przemieszczać się taksówkami (np. z dworca autobusowego Kilikia do Matenadaran za 1000 AMD)  lub można korzystać z metra (tylko 1 linia, bilet 100 AMD)

Jedzenie – warto korzystać z lokalnych sieciówek – „Fourchette Buffet” – do wyboru w formie bufetu sałatki, przekąski czy dania gorące np. hummus porcja za 390 AMD, pierożek z kurczakiem za 300 AMD, kawa za 300 AMD (średnio 2500-3500 AMD za jedną osobę) lub „Artashi Mot” (głównie mięsa z grilla  – khorovats)